‘Ik voelde me niet begrepen’

→ Patrick van der Wal bij zijn beëdiging als wachtmeester in juni 1994. Foto: privécollectie Patrick van der Wal. 

Tekst: Fred Lardenoye

Er staan genoeg heftige ervaringen in het boek van Patrick van der Wal (49), maar het is een liefde die in 1994 zorgt voor de meest aangrijpende passage. ’Ik stond voor een hels dilemma. Ik was klaar met mezelf en voelde mij niet meer dan een stuk stront.’ De dan net beëdigde wachtmeester heeft zijn mee naar huis genomen Glock tegen zijn hoofd gezet en staat op het punt de trekker over te halen.
Van der Wal: “Deze gebeurtenis wordt in verband gebracht met de vraag of ik nu, bijna 30 jaar later, wel stabiel ben. Als je mijn boek goed leest, dan zou je dat toch goed moeten kunnen inschatten.” Als we hem spreken, heeft hij nog niet zo lang geleden de diagnose PTSS gekregen.
“Toen ik een diepe depressie zat in 2016 was ik daar al eens voor getest, maar had ik slechts symptomen hiervan.” Nu hij alsnog een trauma blijkt te hebben opgelopen, is dat voor de politieman reden om het gevecht weer aan te gaan. “Het gaat om beroepsgerelateerde PTSS, dus daar zal de politieorganisatie ook naar moeten handelen. Ik denk - zonder arrogant te willen zijn - dat ik mijn taken altijd goed heb uitgevoerd.”

Voormalig Joegoslavië
Hoewel hij het liefst bij de politie wilde dienen, begon hij na als dienstplichtige gediend te hebben bij de Koninklijke Marechaussee aan de onderofficiersopleiding. Als jonge wachtmeester werd hij geplaatst bij de Brigade Nijmegen, de plaats waar hij ook geboren en getogen is. Na zijn stukgelopen liefdesrelatie meldde hij zich als 23-jarige graag voor uitzending aan naar het voormalig Joegoslavië. Zo werd hij begin juni 1994 geplaatst bij het uit drie man bestaande marechausseecontingent in Pleso, het vliegveld nabij Zagreb.
In het boek passeren tal van incidenten de revue die hij als ‘blauwe’ marechaussee in het recherchewerk meemaakte, maar Van der Wal beschrijft ook hoe hij Dutchbatters zag aankomen na de val van Srebrenica.
‘Ik keek naar deze Nederlandse mannen en vrouwen die de dood in de ogen hadden gekeken. Ik voelde veel emotie en verslagenheid en zag onbegrip en verwarring in hun ogen. Het was niet mijn gevoel, maar ik pikte het van hen op.’

Operatie Storm
Zelf kreeg hij vervolgens nog te maken met de gevolgen van ‘Operatie Storm’ waarmee de Kroaten de oorlog met de Serven om Krajina wilden beslechten. Hij moest meerdere malen schuilen voor het bomalarm, zoals ook op de foto van de omslag van het boek te zien is. Later werd hij via het belegerde Sarajevo overgeplaatst naar Santici. Tijdens een konvooi zag hij de vernietigende gevolgen van de oorlog en maakte nog hachelijke momenten mee alvorens hij uiteindelijk eind 1995 mocht roteren.
In zijn boek schrijft hij: ‘Met mijn eigen onverwerkte ellende ging ik terug naar huis. Ze hadden mij niet vermoord, in tegenstelling tot de nachtmerries waarin ik wel op vele manieren werd gedood.’

Politie
De nachtmerries hielden terug in Nederland aan en belemmerden een nieuwe liefdesrelatie en een poging om zijn oude relatie te herstellen. Ondertussen werkte Van der Wal vanuit de brigade in Nijmegen onder meer als groepscommandant van een team Mobiel Toezicht Vreemdelingen en als vuurwapeninstructeur. Hoewel zijn carrière gestaag vorderde, besloot hij in 2000 alsnog over te stappen naar de politie. Na een verkorte opleiding ging hij aan de slag. Van der Wal: “Mijn tijd bij de KMar was super en ik denk daar met veel plezier aan terug. Het was even wennen aan de politie vanwege de andere cultuur, maar boeven vangen vond ik geweldig!”
Zijn eerste plaatsing was als wijkagent in het Nijmeegse Dukenburg, de wijk waar hij opgegroeid was. Hij beschrijft in zijn boek hoe hij kort daarna een relatie kreeg waaruit zijn zoon Yannick geboren werd. Zes jaar lang werkte hij bij de politie in verschillende wijkteams en de recherche, maar mede door zijn aanhoudende nachtmerries besloot hij een carrièreswitch te maken naar Holland Casino. Het werk als assistent-manager beveiliging en de verstikkende sfeer bij het casino zorgden ervoor dat hij snel op zijn schreden terugkeerde. In 2007 hervatte hij zijn politiecarrière als brigadier, hoewel de onrust, angstaanvallen en nachtmerries bleven.

Hoogsensitief
Als politieman werd Van der Wal in 2012 uitgezonden naar Afghanistan waar hij geplaatst werd bij de afdeling Kabul City Police and Justice Program van EUPOL in Kaboel. Een turbulente tijd met aanslagen, beschietingen en dodelijke bedreigingen, die aan het begin van het boek uitvoerig beschreven wordt. Tot overmaat van ramp blijkt zijn vrouw halverwege de missie, die in totaal een jaar duurde, te willen scheiden. Na terugkeer in Nederland, nemen de psychische klachten bij Van der Wal steeds meer toe. Het resulteert in een depressie waardoor hij in 2016 ziek thuis komt te zitten. “Ik voelde me vooral niet begrepen.”
De zoektocht naar zorg en hulp die hij in het boek beschrijft, is zwaar en moeizaam totdat een nieuwe vriendin hem wijst op het fenomeen High Sensitive Persons (HSP). Van der Wal: “Toen vielen alle puzzelstukjes in elkaar. Bij HSP gaat het om hooggevoeligheid die aangeboren is. Als ik terugkijk naar mijn jeugd, klopt dat ook.” Hij besloot een boek over zijn ervaringen te schrijven. “Vier jaar lang heb ik eraan gewerkt en dat was pijnlijk en confronterend.”

Peter van Uhm
Door corona was een publieke presentatie niet mogelijk. Zo had hij graag persoonlijk kennis willen maken met Peter van Uhm, die op verzoek van de uitgever een kort nawoord schreef. De generaal b.d. schrijft: ‘Het boek is indrukwekkend door wat Patrick allemaal heeft meegemaakt in zijn leven, maar ook door de manier zoals hij het beschreven heeft. Door die persoonlijke zoektocht met pieken en dalen zo indringend te beschrijven, zal Patrick de lezers zeker helpen om anderen, maar ook zichzelf beter te begrijpen.’ Van der Wal beaamt dat hij het schrijven van het boek hem geholpen heeft met de verwerking van zijn ervaringen. “Maar daarmee heb ik mij kwetsbaar opgesteld en dat is nog steeds een probleem in geüniformeerde beroepen. Door het boek kreeg ik veel reacties van collega’s die ook ‘gecanceld’ zijn omdat ze ‘anders’ waren. Wat me opviel, is dat niet alleen de heftige incidenten die ze meemaakten hen de das omdeed, maar juist het gebrek aan een luisterend oor van leidinggevenden.”

Empathie
Hij pleit dan ook voor leiderschap waarbij empathie een competentie is waar aandacht voor is. “Daarin word ik gesteund door mijn toenmalige eenheidschef Oscar Dros. Dus die leidinggevenden zijn er ook.” Van der Wal benadrukt ten slotte dat hij positief terugkijkt op zijn tijd bij de KMar en de politie. “Als er meer oog, oor, zorg en respect voor het individu is, zijn er geen mooiere organisaties om voor te werken. Een veilige organisatie waar eenieder inclusief mag en kan zijn en waar racisme, discriminatie, pesten en intimidatie geen ‘issue’ meer zijn. Dat streef ik na.”

‘Gevangen in gevoel’ is, ook als ebook, verkrijgbaar op www.uitgeverijkompas.nl.

Lees de volledige publicatie in de op 14 juli verschenen editie van ons ledenmagazine Interventie. Het complete blad kun je ook lezen via onze website of ledenapp.